تحليل رفتار متقابل ۲

همانطور كه گفته شد؛ از ديدگاهTA  شخصيت رواني ما از سه بخش والد ، بالغ و كودك تشكيل شده است. ( از اين به بعد براي سهولت نوشتار به جاي "تحليل رفتار متقابل" از مخفف انگليسي آن يعني TA استفاده مي شود. البته آنچه در اينجا مي آيد ممكن است كاملا منطبق بر كتاب نباشد. به هر حال علماي TA هم بين خودشان واريته ها و تنوع هاي خاص خود را دارند. اين گونه برداشت از TA هم كه اينجا بيان مي شود تا حدي نظرات شخصي و طرز خاص گفتار بنده و استاد بنده در آموزش TA - دكتر حشمتي- هم وارد شده و ممكن است مورد قبول صد در صد ساير متخصصان امر نباشد!) از آنجا كه انر‍‍ژ‍ي رواني شخصيت ما محدود است آنچه شخصيت ما را شكل مي دهد، و اينكه ما چگونه آدمي هستيم و افكار، احساسات و رفتارمان چه ماهيتي دارد و چطور به قضايا ي زندگي و روابط با بقيه آدمها واكنش نشان مي دهيم؛ همگي بستگي به اين دارد كه اين انر‍ژي را بيشتر در كدام حالت نفساني والد، بالغ و كودك وارد نماييم و چه تركيبي از اين سه را ايجاد كرده باشيم!( البته هر تركيبي تشكيل دهيم به قول معروف مرده شور آن تركيب را ببرد! كه همه آنها، به جز استثنائاتي، همان "منيت كاذب ذليل مرده" است!) و طبق نظر علماي TA هر فردي به طور شهودي و با دقت در خودش مي تواند تشخيص دهد كه حدودا چند درصد از وجود روانيش در حالت كودك است و چند درصد بالغ و والد!.  (همانطور كه قبلا هم به كرات گفته شده است، دقت روانشناسي غربي- امثال كارن هورناي، اريك برن، ديويد برنز و حتي دبي فورد و..-  به اين درد مي خورد كه بتوانيم با سهولت بيشتري "خودمان" را مشاهده نماييم و الا اگر صرف آناليز عقلاني باشد و از مشاهده درست خبري نباشد! نه تنها دردي را دوا نمي كند بلكه شايد قوزي بر برچسبهاي هويتي مان و دانش سنگين سرمان و ملامت خودمان، اضافه تر مي كند!! و برعكس اگر كسي هم اينها را نداند ولي از مشاهده قدرتمندي برخوردار باشد؛ همه چيز را خواهد ديد و نياز به اين عينكها هم نخواهد داشت!! ) وقتي ريزتر مي شويم مي بينيم حالات نفساني كودك و والد، كيفيتها و انواع متفاوتي دارند و بهتر است اين كيفيتها هم در "مشاهده" لحاظ شوند. انواع والد والد درون ( كه افكار، احساسات و رفتار خاصي را شكل مي دهد)، انواع مختلفي دارد: 1-  والد مهربان و پرورش دهنده و تغذيه كننده خالص: بهترين فرم والد كه تقريبا ناياب يا بسيار كمياب است! والد پرورش دهنده و مهربان خالص است و محبتش هم محبت خاله خرسه نيست! چنين والدي شايد منحصر به عرفاي واصل و اولياء الله باشد! 2-  والد حمايتگر مزاحم با محبت خاله خرسه: ولي در اكثر افراد اگر والد از نوع مهربان هم وجود داشته باشد از نوع حمايتگر منفي است كه با ديده تحقير به كودك نگاه مي كند و يا قصدش نوعي حمايت اجباري است! كه به هر حال منجر به محدوديت كودك بيچاره مي گردد. 3-  والد منتقد و مستبد و كنترل كننده: اما نوع سوم، والد منتقد منفي است كه به كوچكترين رفتار كودك گير مي دهد! و انتظارش پرورش كودك مطيع و سر به زير است و البته در خيلي موارد عكس العمل كودك به چنين والدي، كودكي شر و نافرمان توليد مي كند! و به هر حال چنين والد كنترل كننده و انتقاد گر؛ روان كودك را تخريب مي نمايد! و از او فردي مطيع و تو سري خور يا شر و نافرمان مي سازد. 4-  والد منتقد و كنترل كننده مفيد: اين جنبه از والد يا در واقع اين نوع والد از نوع منتقد است ولي مي تواند قوانين و مقررات مفيد يا لازم را به كودك آموزش دهد كه به درد زندگي فردي و اجتماعي او بخورد. زماني كه دستورات "والدي" ما به ديگران فقط به منظور حمايت از آنها يا رشد رواني آنهاست، ما در بخش مثبت و خوب والد كنترل كننده و مستبد هستيم. يك پزشك ممكن است به بيمار دستور دهد كه "سيگار نكش! برات مضر" است در اين صورت او در حال باز نوازي دستوراتي است كه وقتي كوچك بود از والدين خود دريافت مي كرد:" تو خيابان جلو ماشينها ندو!"  با توجه به انواع والد، قسمت والد وجود ما ممكن است تركيب بسيار متفاوتي از انواع والد و درصدهاي متفاوتي از هر كدام را داشته باشد. هر چند بعيد به نظر مي رسد كه نوع اول والد ذكر شده در اينجا، با ساير والدها آميخته گردد!

نظـرات