فواید مراقبه ی مشاهده گری mindfulness)) از دیدگاه دانشمندان غربی 1 برنامه MBSR پروفسور کابات زین، قسمت اول
انواع مراقبه یا مدیتیشن بر دو دسته کلی تقسیم بندی می شوند: مراقبه های تمرکزی بر اساس تمرکز و تکرار یک موضوع ذهنی (مانترا یا تصویر یا..) تمرین می شوند و بر محدود نمودن توجه بر آن موضوع استوار هستند. مراقبه های توجه یا بصیرت mindfulness) (بر اساس افزایش آگاهی بدون قضاوت و بدون واکنش نسبت به تجربیات جاری ذهنی، احساسی و بدنی تمرین می شوند و بر گسترش و افزایش توجه و آگاهی استوار هستند. مراقبه ویپاسانا نوعی مراقبه mindfulness است. در مراقبه ویپاسانا فرد؛ مشاهده گر تنفس، افکار و احساسات بدنی اش است. او یاد می گیرد که نسبت به این احساسات کمتر قضاوت گری نماید. هدفش ماندن در زمان حال و کسب حالت پذیرش، عدم واکنش و عدم وابستگی است و هدف نهایی هم افزایش آگاهی لحظه به لحظه و تعادل ذهن و صبر است. تحقیقات بر روی مراقبه mindfulness طی 15 سال اخیر افزایش چشمگیری داشته است.
Mindfulness راهی برای توجه نمودن و هوشیار شدن است. يكي از تعاريف دیگر آن حضور در اين مكان و اين زمان در هر وضعيت رواني خوشايند، ناخوشايند و خنثي است. مشاهده گری و توجه لحظه به لحظه کاری فطری و طبیعی است که از کودکی بلد بودیم ولی فراموش کرده ایم و در فرهنگ مشرق زمین و از جمله در مثنوی مولوی تشویق شده است. تعریف دقیق دیگری از آن؛ مشاهده بدون غرض و بدون قضاوت محرکات در حال تغییر درونی و بیرونی است که در هر لحظه در رود خانه زندگی جاری می شوند. این نوع مراقبه یا مشاهده گری چون مانند حرکات یوگا و ورزشهای رزمی غیر فرقه ایست و با تکرار ذکر یا مانترا همراه نیست، قابلیت استفاده در همه فرهنگ ها را دارد. بنابراین برخی دانشمندان غربی از جمله پرفسور کابات زین از آن در برنامه های سلامت جسم و روان متنوعی سود جسته اند:
دكتر Jon Kabat zinn استاد دانشكده پزشكي و داراي مدرك PhD در زمينه مولكولار بيولو‍ژي است. وي برنامه معروف Based Stress Reduction (MBSR) Mindfulness يا كاهش استرس براساس مشاهده گري (Mindfulness یا مراقبه بصيرت، توجه يا ويپاسانا) را در مركز پزشكي دانشگاه ماساچوست در سال 1979 در مركز پزشكي دانشگاه ماساچوست افتتاح نمود و در حال حاضر اجراي برنامه MBSR در بيش از 240 مركز ديگر در سراسر دنيا اجرا مي شود. دکتر کابات زین تعداد زيادي مقاله علمي و چند كتاب معتبر در اين زمينه به چاپ رسانده است. از بدو شكل گيري، MBSR به عنوان يك روش طب مكمل براي تعداد زيادي از بیماریها مطرح شد. مركز ملي بهداشت و سلامت براي طب مكمل و جايگزين، بودجه تحقيقاتي قابل توجهی را براي بررسي اثرات MBSR اختصاص داد. اين روش براي مقابله با درد، استرس و بيماري طراحي شده است. Kabat zinn و همكارانش تأثير آگاهي لحظه به لحظه بر روي مغز و نحوه بروز هيجانات، به ويژه به هنگام استرس و همينطور تأثير آگاهي لحظه به لحظه را بر روي سيستم ايمني تحقیق نموده اند..مطالعات تكميلي نشان داد كه در بيماران تحت بررسي آنها که در برنامه MBSR شرکت کرده اند ، مصرف دارو كاهش يافته و راندمان كاري و احساس احترام به خود افزايش یافته است. اطلاعات بيشتر در اين خصوص را مي توان از وب سايت دانشكده پزشكي ماساچوست دريافت نمود.
MBSR تلفيقي از هاتا يوگا و مراقبه بصيرت (Mindfulness مراقبه بصيرت، توجه يا ويپاسانا) است. اگر چه يادگيري فنون MBSR مي تواند براي همه اقشار مفيد باشد، اما معمولاً کسانی كه از آن استقبال مي كنند، از بيماريها و اختلالات مزمني رنج مي برند. مبتلایان به افزایش فشار خون، بیماری قلبی، سرطان، درد مزمن، سندرم روده تحریک پذیر، سر درد، ایدز و همینطور اختلالات استرس و اضطراب در این برنامه شرکت کرده اند. البته دكتر Kabat zinn دوره هاي مراقبه و MBSR را براي نو آوران و رهبران تجارت و مؤسسات، افراد شاغل در حرفه هاي مربوط به سلامت جامعه برگزار كرده است و پیشنهاد برگزاری این دوره برای دانشجویان رشته های پزشکی، زندانیان و ..وجود دارد. مراقبه ویپاسانا هم در زندانهایی در کشورهای هند و آمریکا به زندانیان و زندانبانها آموزش داده شده است و همینطور در سراسر دنیا این مراقبه برای کمک به معتادان مختلف با نتایج مطلوبی استفاده شده است و بازگشت به اعتیاد را به حداقل رسانده است. MBSR يك روش آموزشي فشرده 8 تا 10 هفته اي است که شامل هفته ای 2 تا دو و نیم ساعت کلاس، به همراه کار در خانه و مشاهده گری بدون قضاوت مداوم بر روی افکار احساسات و رفتار روزانه است. در هر دوره تعداد25 تا 40 نفر شرکت می کنند و بحث بر روی شرایط استرس زا و نحوه غلبه بر آن در برنامه گنجانده شده است. شرکت کننده، مراقبه ی 45 دقیقه ای اسکن نمودن حس های بدنی و مراقبه ی توجه به تنفس را با چشمانی بسته می آموزد و تمرین می نماید. در هفته ششم، مراقبه ی روزانه دسته جمعی به مدت 7 تا 8 ساعت انجام می شود. تمرين مشاهده گري Mindfulnessبراي افزايش آگاهي نسبت به وحدت و ارتباط تنگاتنگ ذهن و بدن و همينطور افزايش آگاهي نسبت به تأثیر افكار، احساسات و رفتار نا خود آگاه بر سلامتي جسم و روان انجام می گردد. ذهن فرد، عامل اصلي دخيل در استرس است و مراقبه بصيرت به طور مؤثري با يك سري روند های اتوماتيك فيزيولو‍ژيك نظير كاهش فشار خون و كاهش تحريكات احساسي با استرس به مقابله بر مي خيزد.
در برنامه MBSR تلفيقي ازتكنيكهاي مراقبه بصيرت و يوگا به كار مي رود تا از مزاياي هر دو استفاده شود. در ضمن انجام دادن آساناهای یوگا و حرکات کششی ملایم، بر روی وضعیت کشیدگی یا ریلکس عضلات و سایر حسهای بدنی توجه صورت می گیرد. امروزه دیگر به علت معروفیت برنامه دکتر کابات زین، یک معنی روانشناسی برای اصطلاح MBSR ؛ بذل توجه به تجربیات درونی و بیرونی و به قصد حضور در لحظه ی حال است. شرکت کننده در برنامه، زمانی که ذهنش سرگردان می شود، آگاهی بدون غرض و قضاوت را متوجه این سرگردانی نموده و سپس خود به خود، آگاهی را به حس های بدنی یا تنفس معطوف می دارد. در سراسر روز و در هر لحظه به تمام کارهای بدنی شامل خوردن، راه رفتن ایستادن و.. و همزمان به تنفس یا حسهای بدنی توجه می شود. در این برنامه توجه و مشاهده ی افکار و احساسات، بدون غرق و جذب شدن در آنها یا قضاوت نمودن آنها صورت می گیرد.
هدف عمده در این برنامه این است که افراد آموزش دیده و تمرین کرده، نسبت به افکار و احساساتشان هوشیارتر شوند و آنها را صرفاً به صورت رویدادهای ذهنی در نظر بگیرند و نه جنبه هایی از "خود" . در نتیجه در نهایت نحوه ارتباط آنها با افکارشان تغییر می کند. این تغییر موجب کاهش استرس از طریق بهبود هوش هیجانی می شود. این برنامه با موفقیت فراوانی همراه بوده است و دکتر کابات زین چکیده تجاربش را در دو کتاب تجاری تحت عنوان "زندگی پر از مصیبت- استفاده از خرد ذهن و بدن برای مقابله با استرس، رنج و بیماری" سال 1990 و "هر جا بروی آنجا هستی" سال 1994 آورده است.
| 
پستها
